Gemeenten hebben het moeilijk in deze bizarre tijden. De ene gemeente na de andere meldt tekorten op de begroting en om de zaak te redden wordt het vermogen aangesproken. De burgemeesters van alle Utrechtse gemeenten hebben zich in een brandbrief tot het kabinet gewend en het College van B en W van de gemeente Laren heeft van de gemeenteraad de opdracht gekregen landelijk de strijd gaan leiden om meer geld van de rijksoverheid te krijgen.
Hoe is het zo gekomen?
Het eerste antwoord op deze vraag is natuurlijk: Corona. Deze pandemie is niet alleen een groot vraagstuk op het terrein van de gezondheidszorg, maar wordt meer en meer een economisch probleem .Als je werkeloos wordt en geen recht op WW hebt, dan is de bijstand wat rest. Wat de gevolgen van de corona epidemie voor de gemeenten zijn is nog nauwelijks te overzien en ook is nog niet duidelijk hoeverre de landelijke overheid deze kosten zal dragen.
Een ander punt van zorg zijn de kosten voor de jeugdzorg. In 2005 werden de gemeenten voor de jeugdzorg verantwoordelijk. Die taak is niet door de landelijke overheid aan de gemeenten opgedrongen, zoals ik nogal eens ten onrechte lees, nee om die taak te mogen vervullen is uitdrukkelijk door de gemeenten gevraagd! Onder aanvoering van de VNG -Vereniging van Nederlandse Gemeenten- is er een harde lobby gevoerd om de jeugdzorg bij de gemeenten te krijgen. De gemeente moest een sterke bestuurslaag met een stevig takenpakket worden. De rijksoverheid werd te log, te groot, te bureaucratisch en men geloofde dat de gemeente veel beter deze taken kon uitvoeren. Decentralisatie was het parool! De rijksoverheid was wat blij dat men een heel pakket over de muur kon kieperen. Het ging zelfs zover dat de VNG, die namens de Nederlandse gemeenten met het kabinet onderhandelde, met een forse bezuiniging akkoord ging omdat, zoals men geloofde, de gemeenten deze taken beter en goedkoper zouden kunnen uitvoeren.
Een slechte beslissing
Alle mooie vooruitzichten zijn niet bewaarheid. Men veronderstelde dat de gemeenten met z.g.n. keukentafelgesprekken veel van de problemen van de jongere zou. opgelossen en dat de vraag naar duurdere hulp zou dalen. In de jeugdzorg kun je grofweg drie vormen van hulp onderscheiden:
- ambulante hulp: gesprekken met begeleiders
- pleeghuisplaatsing: kind gaat bij een ander wonen
- residentiële hulp: kind wordt, al dan niet met dwang, in een instelling opgenomen.
Vooral deze laatste vorm van hulp is duur. Van €250-€300 per dag. Een aantal uithuisplaatsingen in een gemeente kan verstorend op de uitgaven werken. Bovendien moesten de gemeenten medewerkers aanstellen die zich met deze taak gingen bezighouden. In die tijd vervulde ik enkel bestuurlijke functies in de jeugdzorg. Ook van die kant was deze beleidskeuze geen verbetering. Vóór de gemeenten over de jeugdzorg gingen, lag die taak bij de provincie. Dat was voor een jeugdzorginstelling veel makkelijker. Je had maar één partner van wie je geld kreeg en waarmee je moest onderhandelen. Ik zat in de RvT van Lindenhout, een grote Gelderse instelling in Arnhem met een uitgebreid takenpakket. Die had op een zeker moment met 180 gemeenten te maken met elk hun eigen regels en voorwaarden .De administratie moest met 3 medewerkers worden uitgebreid. Geld dat niet meer aan de zorg besteed kon worden.
Wat kan een gemeente?
Een gemeente kan 4 dingen doen:
- meer geld aan de rijksoverheid vragen
- meer geld aan zijn inwoners vragen (de woz en de leges verhogen)
- zijn vermogen opeten (gedurende een aantal jaren )
- bezuinigen
Dat laatste kan op twee manieren: door vermindering van het aantal medewerkers of door te snijden in het takenpakket. Ga er maar aan staan. Volgend jaar krijgen de gemeenten er wel 1 miljard bij voor de jeugdzorg, maar de vraag is of dan het leed geleden is.
Met Laren de barricaden op!
Je zou niet verwachten dat Laren de aanvoerder zou worden in de strijd om meer geld van het rijk. Het image van die gemeente is dat er slechts rijke mensen wonen. Dat betekent echter niet dat de gemeente rijk is. Inwoners en gemeente moet je niet met elkaar verwarren. Wat wel zo is, is dat de gemeente Laren een zeer uitgebreid takenpakket heeft. Zo is er het prachtige Singermuseum, dat gesubsidieerd wordt, een prachtig Brinkhuis als sociaal cultureel centrum en een zwembad waarin de gemeente participeert. En dat met een inwonertal van net 10.000 inwoners.
Geen wonder dat het daar knelt. Het is een goed idee om de trom te roeren, maar ik pleit ervoor dat door de VNG te laten doen. Zij zitten met het kabinet om de tafel, ze zijn beter in staat de lobby te voeren .Ik hoor en lees echter te weinig dezer dagen over de VNG. Het lijkt me beter die vereniging op te porren en daar de actie op te richten. Dat lijkt me meer succesvol.
Wim Kozijn
Foto’s: Douwe van Essen.