De GGD onder Spanning

En weer ging het woensdag in de Tweede Kamer over de GGD. Weer moest minister De Jonge, die verantwoordelijk is voor de helse portefeuille coronabeleid, de kritische vragen van de Kamerleden beantwoorden. Dit keer over het datalek bij deze organisaties.

We spreken wel over de GGD alsof het één organisatie is, maar er bestaan 25 GGD-en in ons land, zoals er ook 25 veiligheidsregio’s bestaan, waar zij een onderdeel van uitmaken. Zo is er bijvoorbeeld wel een GGD-Rotterdam, maar deze werkt voor 15 gemeenten.

De taak

De GGD valt onder de Wet Publieke Gezondheid en heeft als taak het beschermen, bewaken en bevorderen van de publieke gezondheid. Van ons allemaal dus, met speciale aandacht voor de risicogroepen. Het takenpakket is fors, vanaf de jeugdgezondheidszorg, de inspectie van de kinderopvang, de consultatiebureaus, de TBC bestrijding tot de infectieziektenbestrijding. Tevens heeft de GGD  een taak bij rampen en ongevallen . Zo kon je je, als je naar verre  gebieden wilde reizen waar enge ziekten voorkomen, bij de GGD laten vaccineren. Behalve gespecialiseerde jeugdartsen werken er ook artsen met als achtergrond het specialisme van publieke gezondheid.

Het onbekende kind

De GGD is een beekje het onbekende kind in de gezondheidszorg waar we meestal maar gedurende een korte periode in ons leven mee te maken hebben. En onbekend maakt onbemind. Bij de zeven gemeenteraden die ik heb mogen voorzitten ben ik bij geen enkele ooit grote belangstelling voor de GGD tegengekomen. Alle raden zagen het als een noodzakelijke bijdrage en vaak was de vraag of de GGD niet met minder toe kon. De jeugdgezondheidszorg was natuurlijk wel belangrijk, maar in al die andere taken  daar bestond minder interesse voor .Maar ja, als er een pandemie uitbreekt of een ramp gebeurt, dan moet de GGD er wel staan. Maar als er niks aan de hand is hou je niet een organisatie in de lucht  die zit te wachten op iets ergs, zoals nu het geval is.

Waarom toch al die kritiek op Hugo de Jonge?

• In een pandemie vindt een ieder dat alles sneller, beter moet en fouten zijn niet toegestaan. Bovendien komen de Kamerverkiezingen er aan en elke partij moet scoren. Het kenmerkende van politiek is dat je als bestuurder ook verantwoordelijk bent voor zaken waar je niets aan kunt doen en soms geen zeggenschap over hebt., De  Jonge kan er natuurlijk niks aan doen dat er een datalek bij de GGD ontstaat, maar hij is er wel politiek verantwoordelijk voor. Sterker nog, hij gaat niet eens over de GGD, die vallen onder de veiligheidsregio’s en worden betaald door de gemeenten.
• Ik zag op de pagina van de GGD van onze regio dat er 16 artsen in dienst zijn. Dertien zijn jeugdartsen en één arts is infectiearts. Ik hoorde het hoofd van de afdeling infectieziekten van de GGD Rotterdam dat er voor de corona epidemie bij haar 20 medewerkers waren. Zij heeft moeten opschalen naar 1600 (!)  en zij voorzag nog meer uitbreiding. In een organisatie die 80 keer zo groot wordt in een korte tijd kan niet alles goed gaan.
• Dan is er nog het gevecht om de vaccins. Bij schaarste wil iedereen voorrang.
• De minister krijgt verschillende adviezen van de experts .Een belangrijk adviesorgaan van de regering is de Gezondheidsraad. Die adviseerde wie er als eerste aan de beurt komen voor vaccinatie. Maar Kuipers en Gommers kwamen in de actualiteitenrubrieken  vertellen   dat de verpleegkundigen in de zorg als eerste aan de beurt moeten komen .Welke  keuze moet je als minister ook maakt, iedere keuze roept kritiek op.
• Tenslotte is er nog het optreden van de minister zelf. Hij praat wollig en  belooft veel waar hij op terug moet komen.  Raakt geïrriteerd naar de Kamer. Zoals Tom Jan Meeuws in de NRC schreef :”De minister heeft zich zelf lek geprikt. Door zijn vage beloften en grootse plannen zoals de App (bestaat die nog?) en onbegrijpelijke routekaarten en gedraai heeft hij politiek krediet verloren.” De Kamer is niet vriendelijk meer voor hem en beukt er op los.

Het is ook bijna niet te doen. Sommigen stellen een personele versterking voor. “Dan moet ik nog meer overleggen en ik doe al bijna niets anders meer.” Ik heb wel een beetje medelijden met De Jonge en vind niet alle kritiek terecht. Maar ja, in de pandemie waar we in zitten knokt eenieder voor de maatregelen die naar zijn oordeel noodzakelijk zijn en waar het persoonlijke ondergeschikt is aan de zaak.

Nu ga ik in de brievenbus kijken of er al een oproep voor vaccinatie inzit, want daar smacht ik naar.

Wim Kozijn

Aanvulling Rik Jungmann:

Coproductie

Over de column van Wim Kozijn had ik kort contact met hem. Ik wees hem op de IT aspecten waar de GGD’s mee te maken kregen. (Ieder zijn vak nietwaar?) Ik wees hem op het volgende, waarna hij er mee instemde om dat aspect aan zijn column toe te voegen. Een coproductie zo gezegd.

25 Kleine IT omgevingen

In maart vorig jaar hadden wij 25 GGD’s in Nederland, zoals Wim Kozijn schrijft.. Iedere GGD had waarschijnlijk zijn eigen kleine  IT omgeving qua hardware en software afgestemd op het betrekkelijk aantal geringe gebruikers (50 – 100 neem ik even aan). Na de aanvang van de pandemie werd vrij snel gesproken over testen. Dat leidde tot een explosie van werknemers en dus werkplekken.

Bovendien sprak het Ministerie van VWS de 25 GGD’s aan alsof het één organisatie was met één directeur ICT die over een groot netwerk en enorme verwerkingscapaciteit beschikt, voorzien van alle benodigde beveiliging. Maar die functie en die ICT omgeving bestond helemaal niet. Probeer in zo’n situatie maar eens te blijven zwemmen en niet kopje onder te gaan.
Netwerken aan elkaar knopen, communicatie op elkaar afstemmen, capaciteit opschalen en beveiliging optuigen.
Er kwam een tweede explosie overheen met het vaccineren en de administratie daarvan.

Groot netwerk, veel capaciteit

Ik las ergens dat er nu 8.000 GGD medewerkers van werkplekken voorzien zijn en dat er een bestand is van 1 miljoen mensen die getest en/of gevaccineerd zijn. Bovendien worden bij het contactonderzoek nog veel meer gegevens opgeslagen. Dan heb je het over een verwerkingscapaciteit vergelijkbaar met grote organisaties als het UWV, het CBR of het CBIJ. Het is geen wonder dat er in zo’n situatie grote problemen ontstaan.

Hugo de Jonge mag er dan zogenaamd politiek verantwoordelijk voor zijn, maar die 25 GGD’s hadden gemeenten als baas, niet de minister. Moeten we dan de burgemeesters verantwoordelijk stellen? Nee natuurlijk niet, want in een veiligheidsregio blazen ze maar een klein partijtje mee en dan nog alleen voor hun eigen gemeente. Nee het probleem zit hem in de gedecentraliseerde verantwoordelijkheden in de zorg in Nederland. Niet de minister is de baas, maar gemeenten, ziektekostenverzekeraars, ziekenhuisdirecties, etc., etc. Dus niemand is de baas. En niemand zet de richting uit (afgezien van bezuinigen).

In dit geval had Hugo de Jonge, of iemand uit zijn staf wel eens een professional kunnen laten beoordelen of de ICT architectuur wel geschikt was voor deze massale verwerking. Hij kon in april, mei weten dat dit er aan kwam. En dus maatregelen kunnen nemen. Die kennis is in de overheid ruim aanwezig. Dat is kennelijk niet gebeurd, waardoor de Minister van VWS zich al bluffend in de eigen voet schoot tijdens het vragenuurtje in de kamer over het datalek.

Hij heeft mooie schoenen, maar hij had werkelijk geen flauw idee waar hij het over had toen hij stralend zei dat iedereen bij de GGD en VOG heeft en er steekproefsgewijs op beveiliging  gecontroleerd wordt. Maarten Heijink (SP), die de vragen stelde wist duidelijk ook niet wat hij hoorde, want hij trok zijn wenkbrauwen tot zijn haargrens op.

Rik Jungmann