De gemeenten in ons land zitten in financiële problemen, waarvan de kosten van de jeugdzorg het grootste deel uitmaken. Met elkaar komen de gemeenten 1.1 miljard te kort.
Rik Jungmann stelt in zijn recente column dat de jeugdzorg door de rijksoverheid over de schutting naar de gemeente is gegooid. Dat is een misverstand. Weliswaar wilde de rijksoverheid deze taak graag kwijt, maar gemeenten, onder aanvoering van hun vereniging –de VNG-, hebben de verantwoordelijkheid graag willen hebben. De VNG heeft onderhandeld met het Rijk en de verantwoordelijkheid genomen en daarbij een korting van 15% geaccepteerd. In VNG kringen was men laaiend enthousiast. Dat is een beslissing geweest waarvan men nu achteraf concludeert dat die onverstandig is geweest. De teneur was echter “laten wij het maar doen, want wij kunnen het beter en goedkoper dan die dure professionals”.
Het was de tijd dat de gemeenten hun takenpakket zoveel mogelijk uitbreidden om tot een volwaardige bestuurslaag te kunnen uitgroeien. De jeugdzorginstellingen waren in het algemeen niet zo enthousiast. Die zaten bij de provincie goed. Een overheid, die door de verkoop van de energiebedrijven meestal goed bij kas zat en met wie in het algemeen goed zaken was te doen.
Maar “het zou en het moest” en zo werd de mythe van de keukentafel geboren. Plaatselijke hulpverleners, letterlijk om de keukentafel en met een paar goede gesprekken zouden de problemen van de jeugd zijn opgelost. Het beroep op de professionals zou kunnen worden beperkt en zo zou de bezuiniging kunnen worden opgevangen zonder dat het pijn zou doen.
180 gemeenten, 180 contracten
Ik herinner me nog een juichende bijeenkomst in de fraaie zaal van het raadhuis in Driebergen waar de Zwolse CDA/wethouder en portefeuillehouder van de VNG ons kwam vertellen hoe succesvol deze decentralisatie was. In die tijd was ik lid van twee raden van toezicht van jeugdzorginstellingen o.a. Lindenhout in Arnhem. Van de ene opdrachtgever-de provincie Gelderland- kreeg de instelling plotseling met 180 gemeenten te doen. Met veel verschillende voorwaarden en eisen en betalingssystemen. Het eerste wat men moest doen was de financiële administratie uitbreiden met 2.5 fte. Anderhalve ton die niet meer aan jeugdhulp kon worden uitgegeven. De gemeenten van hun kant kregen een taak waar nauwelijks competente medewerkers voor waren en een geheel onbekend terrein .
Mythe
Bovendien bleek het een mythe te zijn dat jeugdproblematiek met een goed gesprek aan de keukentafel opgelost zouden. De complexiteit van de jeugdproblematiek vraagt goed opgeleide professionals. De toen levende gedachte, dat als je er maar in een vroeg stadium, bij de eerste tekenen van afwijkend gedrag, bij bent, dat dan de vraag naar professionele hulp zou verminderen is onjuist gebleken. De jeugdproblematiek is door de beleidsmakers ernstig onderschat. De afgelopen vijf jaar is de vraag naar professionele hulpverlening van 380.000 naar 430.000 toegenomen. De kosten zijn soms hoog en kunnen verstorend werken op de gemeentebegroting. Een jongere in een gesloten jeugdzorginstelling kost €100.000 per jaar.
Spijt achteraf
“Achteraf gesproken kijk je een koe in de kont” :zegt men. Achteraf gezien hebben de gemeenten spijt van hun begerigheid en heeft hun gebrek aan kennis van dit beleidsterrein de problemen om tot goede jeugdzorg te komen onderschat. Niemand is blij: de gemeenten niet en de jeugdzorginstellingen niet. Die moeten soms zelfs bij de rechter afdwingen om de noodzakelijke prijs voor het werk te krijgen.
Een les is helemaal duidelijk: decentraliseren en tegelijkertijd bezuinigen is een onmogelijke combinatie.
Wim Kozijn
Heldere en herkenbare analyse van Wim Kozijn over problemen in de jeugdzorg.
Voor de start van de transitie waren er al grote zorgen bij bestuurders en directeuren van jeugdzorg organisaties. Immers de grootste kostendrijver in de stijging van het budget jeugdzorg was de laatste periode (2008-2013) de jeugdGGZ. Aangezien deze steeds uitdijende zorg ook overgeheveld werd naar de gemeenten was een bezuiniging van 30% al zeer bedenkelijk. Temeer daar tal van provincies ( zoals Kozijn ook al aanstipt) extra geld naar de jeugdzorg budgetten hebben overgeheveld dat niet naar de gemeenten ging. De bezuiniging was feitelijk veel groter dan die 30 %.
Bijkomend probleem is dat voor de jeugdGGZ er een indicatie gesteld wordt door de huisarts en dus als medische zorg niet of zeer moeilijk voor een gemeente te beteugelen is. Deze black box situatie is door de gemeentes misschien ongehinderd door enige kennis gewoon geaccepteerd. Tal van gemeentes hebben geprobeerd met huisartsen instroom afspraken te maken. Volgens mij niet al te succesvol.
Nu 5 jaar later zie je dat de overhead gigantisch is toegenomen. Bij gemeentes ( of samenwerkende gemeentes) zijn er minstens 2 x zo veel beleidsambtenaren dan er ooit bij de provincie zich met jeugdzorg bezig hielden. Bij de jeugzorgorganisaties is een toename aan beleidsmedewerkers om alle aanbesteding en facturen administratie te verzorgen. Dus minder handen aan het bed…. Het hele idee dat gemeenten het goedkoper en beter zouden kunnen regelen was al bijzonder optimistisch, de praktijk blijkt dat de problemen erger zijn dan we destijds vreesden. het eind is nog niet in zicht.
Peter van Vliet, oud directeur jeugdzorg organisatie Nieuw Veldzicht Flevoland
Vandaag staat in Binnenlands Bestuur een artikel waarin de veertig grootste gemeenten (G40) aan het nieuw te vormen kabinet vragen om niet meer taken “over de schutting te kieperen” (letterlijk citaat). Ook vinden ze het besluit van Minister Hoekstra om nul euro bij te dragen aan de Jeugdzorg “onbestaanbaar”.
https://www.binnenlandsbestuur.nl/bestuur-en-organisatie/nieuws/nieuw-kabinet-stop-met-over-schutting-kieperen.16420896.lynkx
Als ik het goed begrijp is dus ook dit probleem het gevolg van gemeentelijke, zelfoverschatting, net als b.v. bij grondexploitatie. Ik heb hiervoor uitdrukkelijk gewaarschuwd bij algemene beschouwingen een aantal jaren geleden.