We hebben een nieuwe burgemeester. Iedereen is blij, maar dat kan natuurlijk veranderen. Het gebeurt nogal eens dat een burgemeester moet aftreden. Waar moet Crys Larson, de nieuwe Wijdemeerse burgemeester, op letten? Waar loeren de gevaren?
De zoekopdracht ‘burgemeester stapt op’ in Google geeft vele hits. Als je kijkt naar het waarom van het voortijdig vertrek van een burgemeester lijken er vijf hoofdoorzaken te zijn: regels, drank, liefde en seks, declaraties en een verziekte bestuurscultuur. We lopen ze even langs.
Regels
Soms heb je ineens te maken met een calamiteit: een monstertruck rijdt op het publiek in, er breekt brand uit in een overvol café, een vliegtuig stort neer. Het zijn de nachtmerries van een burgemeester, want er wordt dan direct gekeken naar de rol van de gemeente. Zijn de regels goed toegepast? Had de ramp niet voorkomen kunnen worden? En natuurlijk, hoe ging het met datgene waarvoor de burgemeester verantwoordelijk is: de coördinatie van de hulpdiensten?
Kun je je daarop voorbereiden? Slechts ten dele, want een ramp komt altijd onverwacht en in een nieuwe combinatie van elementen. Maar je kunt wel íets doen: goed controleren of de voorschriften wel worden nageleefd, en getraind raken in het toepassen van mogelijke scenario’s bij rampenbestrijding en de bijbehorende PR.
Drank
Met enige regelmaat kruipt een burgemeester met een slok op achter het stuur. Dat hoeft niet te leiden tot aftreden, maar als je daarbij een ongeluk veroorzaakt, ben je de pineut.
Liefde en seks
Het is niet handig om verliefd te worden op een ondergeschikte. Als dat uitkomt — onderschat het observatievermogen van mensen niet — heb je meteen een integriteitsprobleem. En met grensoverschrijdend gedrag al helemaal.
Declaraties
Opvallend vaak dienen bestuurders foutieve declaraties in. Reizen die niet hebben plaatsgevonden, onterechte toelages vanwege dubbele woonlasten, teveel kilometers opgevoerd. Het gesjoemel gaat vaak om zulke geringe bedragen dat je je afvraagt wat zo iemand bezielt. In veel gemeenten worden de onkostendeclaraties van collegeleden openbaar gemaakt. Niet in Wijdemeren. Misschien zou dat, uit preventief oogpunt, wel verstandig zijn.
Verziekte bestuurscultuur
Als partijen en collegeleden niet met elkaar door één deur kunnen, heb je al gauw grote problemen. Ook als de raad versplinterd is en veel raadsleden onervaren zijn, kunnen de risico’s voor een burgemeester groot zijn. Die versplintering is in Wijdemeren met zes fracties echter niet eens zo erg, en we hebben relatief veel ervaren raadsleden. Hoe de sfeer in het college is, weet ik niet, en dat is op zichzelf een goed teken. Burgemeester Larson heeft het ten aanzien van de bestuurscultuur niet slecht getroffen.
Conclusie
Als je het lijstje doorneemt, valt het nogal mee met de gevarenzones. Het meeste heb je zelf in de hand. Het grootste risico: in een aantal gevallen ben je wel erg afhankelijk van anderen, o.a. van ambtenaren. Ook zij kunnen fouten maken, waarvoor dan de burgemeester de verantwoordelijkheid draagt. Dat is een potentieel mijnenveld. Maar met de steun van een goede gemeentesecretaris — en die hebben we in de persoon van Wietske Heeg — zijn de risico’s te overzien. Burgemeester Crys Larson gaat die eerste zes jaar redelijk probleemloos volmaken.