Er lijkt iets heel erg grondig mis te gaan met de aansturing en de betrouwbaarheid van de overheid. Dat is buitengewoon ernstig. Als grote groepen burgers in de problemen gebracht worden door overheidshandelen, dan wordt het tijd om te onderzoeken hoe dat komt en er wat aan te doen.
De afgelopen maanden heb ik mij verbaasd en kwaad gemaakt over de manier waarop de overheid om gaat met de taken waarvoor zij verantwoordelijk is. Let wel, in die taken is de overheid monopolist. Er zijn geen twee CBR’en. Er is maar één Belastingdienst. Uitkeren doet de SVB en het UWV. Rechtsbescherming krijgt u van de overheid als dat nodig is. U bent gebonden aan uw gemeente voor vergunningen, sociale dienst en jeugdzorg. Shoppen bij buurgemeenten is er niet bij.
Monopolie
Dat monopolie legt de overheden de dure verplichting op om open en eerlijk te opereren, om adequaat op vragen te reageren en om burgers te helpen als ze er niet uit komen. Want zonder dat komen burgers in een bestuurlijk moeras terecht. Je wordt gestraft, maar je weet niet waarom. Je moet betalen maar je weet niet waarvoor. Je wilt bezwaar maken, maar je weet niet waar. De nachtmerrie ligt op de loer.
Gisteren zag ik Piet Hein Donner in Nieuwsuur zeggen dat de Belastingdienst heel erg fout zat bij het intrekken en terug eisen van toeslagen. Dat deed hij stevig, zeker voor zijn doen. Maar waarom het zo fout ging werd door hem geweten aan de Bulgarenfraude die enkele jaren geleden onthuld werd. En dat vind ik te gemakkelijk. Natuurlijk kreeg de Belastingdienst opdracht om die fraude te bestrijden. Maar dat is niet nieuw. Het zit al 100 jaar in het DNA van de Belastingdienst om fraude te bestrijden.
Bulgaren en Ouders
Maar om nu de lijn van de Bulgaren door te trekken naar duizenden ouders die recht op kindertoeslag hebben en toch zonder opgaaf van redenen geruïneerd worden. Terwijl hun bezwaren niet eens gelezen werden en ze geen idee hadden waarom ze aangepakt werden. Dat is mij te gemakkelijk. Dan faalt er iemand heel erg bij de Belastingdienst. En als die persoon dan ook nog klokkenluiders de mond snoert die hem op de problemen wijzen, dan is het echt foute boel. De menselijke maat is compleet zoek.
Maar er is nog wat anders. De politiek. De belastingdienst is al 100 jaar goed in heffing en inning. Gecontroleerd uitgeven is een totaal andere tak van sport, dan heffen en innen. Dat uitgeven is ook al moeilijk genoeg, zoals blijkt bij het UWV. Dus is het niet slim om een fraudegevoelig systeem van vooruitbetaalde toeslagen te beleggen bij de Belastingdienst. Toch gebeurde dat. De toenmalige top van de Belastingdienst had zich toen, onder leiding van staatssecretaris Joop Wijn, te weer moeten stellen tegen dat besluit. (Zie voetnoot 1)
Politiek
De politiek heeft ook boter op het hoofd. Hoe vaak werden besluiten genomen terwijl de ICT dat niet of nauwelijks kon bijbenen. Door het vorige kabinet nog. Decentraliseren van de zorg en de budgetten voor de burger er achteraan laten hobbelen bij de SVB. Met grote problemen. De studiefinanciering invoeren terwijl de software nog ontwikkeld moest worden. De uitgifte van rijbewijzen moeten doen terwijl je tegelijk over gaat naar een compleet nieuw systeem. Of rond de Kerst nog even een motie aannemen zonder de vraag te beantwoorden of dat besluit wel per 1 januari uitgevoerd kan worden.
Wat mij nog het meest ergert in al deze kwesties zijn ministers en staatssecretarissen die blijven roepen dat er geen probleem is en documenten onder de pet houden om politieke averij te voorkomen. En weigeren om hun departement krachtig aan te sturen.
Bravo Pieter en Renske
In dit verband wil ik een pluim geven aan Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) die al maanden vragen, wachten, sleuren en trekken om van staatssecretaris Menno Snel (D66) documenten te krijgen over de toeslagenaffaire. Maar Menno houdt ze in zijn mouw.
Voetnoot 1)
Balkenende ll, 2002 – 2006, CDA, VVD en D66. Joop Wijn (CDA) is staatssecretaris van Financiën. “De Belastingdienst heeft er in deze periode een aantal taken bij gekregen, waaronder de uitvoering van de zorg-, huur-, en kinderopvangtoeslag. Dit betekende een ingrijpende wijziging voor de Belastingdienst, die voortaan niet meer alleen belasting int, maar ook toeslagen uitkeert.”