Kafkaëske toestanden in Wijdemeren. Komend najaar leggen burgemeester en wethouders de gemeenteraad de begroting 2023 en de meerjarenbegroting 2024-2026 voor. Bizar genoeg zal die meerjarenbegroting voor een deel bestaan uit nepgeld. Bij het onderdeel ‘jeugd’ gaat het college namelijk per jaar tonnen aan euro’s opvoeren waarvan allerminst zeker is of de gemeente dat geld ook echt krijgt.
Die rare toestand is het gevolg van afspraken die de rijksoverheid heeft gemaakt met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en het Interprovinciaal Overleg (IPO). Ze gaan in het bijzonder over het onderdeel jeugd(zorg).
Op dat terrein bestaan grote financiële onzekerheden. Logisch dus dat gemeenten wilden weten hoe ze daarmee moeten omgaan in hun begrotingen. En al even logisch dat ook de provincies wilden weten hoe zij die zaak moeten benaderen. De provincies houden namelijk toezicht op de centjes bij de gemeenten. Zonder de recent gemaakte afspraken zouden veel gemeenten in zulke financiële problemen komen dat de provincies ze onder ‘preventief toezicht’ zouden moeten stellen. Dan ben je als gemeente zuur, want dan ben je (een deel van) je vrijheid van handelen kwijt.
Hervormingsagenda
Al een poos praten rijksoverheid, provincies en gemeenten over wat heet de Hervormingsagenda jeugdzorg. Hoofdpijn veroorzakende details slaan we hier maar over. Feit is dat die hervormingsagenda naar verwachting pas eind dit jaar rond is. In afwachting daarvan is nu afgesproken dat gemeenten in hun begrotingen net mogen doen alsof ze op grond van die hervormingsagenda allemaal samen in 2024 1.265 miljoen euro vanuit Den Haag krijgen, in 2025 758 miljoen en in 2026 367 miljoen. Jazeker: doen alsof. Want het kan best zijn dat dat geld niet of maar voor een deel bij de gemeenten terecht komt. Bij het ministerie van Financiën staat het tot nu toe in de boeken als stelpost – er is dus nog niks zeker.
Die enorme landelijke bedragen vertalen naar de meerjarenbegroting van Wijdemeren is voor de buitenstaander lastig. Een paar cijfers kennen we wel. De totale Wijdemeerse begroting omvat nu rond de 55 miljoen euro per jaar. Dit jaar gaat daarvan naar schatting 20 miljoen euro naar het sociaal domein en volgend jaar rond 21 miljoen. In de begrotingscijfers 2022 vinden we verder dat binnen het sociaal domein de post ‘maatwerkdienstverlening 18-’ (voor jongeren tot 18 jaar dus) een forse is: rond 4,5 miljoen euro per jaar.
Boekhoudkundig netjes
Bij de nu gemaakte afspraken tussen rijk, IPO en VNG zal het voor Wijdemeren dus gaan om in elk geval tonnen tegelijk – best veel geld voor een financieel wankele gemeente. Wethouders Stan Poels (sociaal domein) en Gert Zagt (financiën) mogen net doen alsof dat geld er in de jaren 2024-2026 echt is. Boekhoudkundig ziet het plaatje er dan netjes uit, maar wel dankzij het opvoeren van wat voor een deel voorlopig alleen nog nepgeld is. Zoals geschetst is die rare toestand niet de schuld van het Wijdemeerse college, maar van het rijk dat niet tijdig duidelijkheid schept.
Uitgaven omlaag
Er is trouwens nog iets. De rijksoverheid werkt aan maatregelen die de gemeentelijke uitgaven aan jeugdzorg moeten verlagen. Denk bijvoorbeeld aan het laten betalen van eigen bijdragen door cliënten. Aangezien die maatregelen nog niet zijn beklonken is onzeker of die verlaging van de kosten echt wordt gehaald. Voor alle gemeenten samen gaat het in 2024 om 100 miljoen euro, in 2025 en 2026 om 500 miljoen en voor de jaren vanaf 2027 om 511 miljoen. Of de gemeenten die besparingen maar vast in hun meerjarenbegrotingen willen inboeken – ondanks alle onzekerheid.
Gelukkig lopen de gemeenten op dit punt eens een keertje geen risico. Afgesproken is namelijk wat er gebeurt als die bezuinigingsmaatregelen er niet op tijd zijn of als ze niet opleveren wat werd verwacht: dan neemt het rijk de financiële tegenvallers voor zijn rekening en worden die niet afgewenteld op de gemeenten.