Onderhoud joodse begraafplaats: één voorwaarde, en daaraan is voldaan

Toen Wijdemerens rechtsvoorganger gemeente ’s-Graveland in 1973 afsprak het onderhoud op zich te nemen van de joodse begraafplaats in Kortenhoef, was er maar één voorwaarde en daaraan is voldaan. Die voorwaarde had niets te maken met de toegang tot het begraafplaatsje, waarover nu zulke moeilijkheden zijn.

Dat blijkt uit de brief waarin de afspraken tussen de gemeente (toen dus ’s-Graveland) en het Nederlands-Israëlitische Kerkgenootschap (NIK) zijn vastgelegd. Het NIK is het overkoepelende orgaan van de lokale joodse gemeenten in Nederland. Genoemde brief dateert van 30 mei 1973 en is ondertekend door de gemeentesecretaris en de burgemeester, destijds Jan Diderik Jansen (CHU, een van de voorlopers van het CDA).

Gezien de problemen met de toegankelijkheid van de joodse begraafplaats vroeg ik me af wat de gemeente over het onderhoud eigenlijk precies heeft afgesproken in de jaren zeventig. Daarover moet toch documentatie zijn, bedacht ik – een contract, een brief of wat ook maar. Dus heb ik de gemeente Wijdemeren daarnaar gevraagd op 9 juni. We zijn nu twee weken verder en de gemeente is nog met niets gekomen.

Onderzoek grondig?

Da’s gek. Immers, eind april 2021 beloofde wethouder Jan-Jaap de Kloet aan een raadscommissie dat hij de zaak zou laten uitzoeken. Op een week na een jaar later, 20 april dit jaar, kwam hij met een briefje aan de gemeenteraad. Er is, schreef De Kloet, ‘grondig’ onderzoek gedaan, maar niets gevonden over recht op overpad van de Koninginneweg naar het begraafplaatsje.

Als dat onderzoek zo ‘grondig’ was, dan had de gemeente de oorspronkelijke afspraak toch in een handomdraai om tafel kunnen leggen? Niet dus. Wat wel iets zegt over de beweerde grondigheid van het onderzoek. Het was ook al een veeg teken dat De Kloet op 20 april de joodse gemeente (NIG) Bussum aanwees als eigenaar van de begraafplaats, terwijl de werkelijke eigenaar de NIG Hilversum is – en dat al sinds 1951.

Vier brieven

Omdat de gemeente Wijdemeren maar niets leverde, heb ik de NIG Hilversum benaderd: hebt u wellicht nog documentatie over de onderhoudsafspraak? Ja hoor. Binnen een paar uur kreeg ik vier brieven daarover, de eerste van 30 mei 1973, de laatste van 10 augustus 1973.

Het belangrijkst is de brief die burgemeester en wethouders van ’s-Graveland aan het NIK stuurden, zoals gezegd op 30 mei 1973. Ze melden daarin dat ze in de collegevergadering van 22 mei dat jaar ‘hebben besloten het onderhoud van de Joodse begraafplaats aan de Koninginneweg te Kortenhoef te zullen overnemen’.

900 gulden

Wel was daaraan één voorwaarde verbonden, die eerder al telefonisch aan het NIK was doorgegeven. Voor de eerste onderhoudsbeurt – in de brief wordt omschreven wat die zou inhouden – moest het NIK 900 gulden betalen. Het NIK liet weten dat geld snel te zullen overmaken.

De verdere correspondentie is nu niet meer relevant. Het NIK vroeg de gemeente ook de restanten te verwijderen van het ingestorte metaheerhuisje (lijkenhuisje). De gemeente liet weten dat dat kon, ‘doch wel tegen de geldende kostprijs’. Waarna het NIK liet weten: nou, laat u dat opruimen maar zitten, want we hebben inmiddels besloten het huisje te restaureren. Wat ook is gebeurd, want het staat er nog steeds.

Maar goed, de gemeente stelde dus één voorwaarde en daaraan is voldaan: 900 gulden betalen voor de allereerste gemeentelijke onderhoudsronde. Geen woord over de toegang tot het begraafplaatsje. Dat was kennelijk geen zaak waarover partijen zich druk moesten maken.

Woningbouw

Dat is wel interessant, want toenmalig CDA-fractievoorzitter Jan Verbruggen opperde in april 2021 dat de problemen met de toegankelijkheid misschien zijn begonnen met de bouw (1960) van vier woningen aan de Koninginneweg, tussen de openbare weg het de wat naar achteren liggende begraafplaats. Die suggestie leek heel plausibel. Maar dertien jaar na de bouw van de woningen was toegang tot het dodenakkertje dus nog geen enkel probleem. Die woningbouw betrof niet alleen genoemd rijtje van vier, maar ook een piepklein stukje verderop de woning van de grondeigenaar die nu het pad naar de begraafplaats blokkeert.

Met deze kennis is een oplossing van het probleem natuurlijk nog geen stap dichterbij, maar we weten nu in elk geval iets meer over hoe zaken in het verleden zijn gelopen. Of de gemeente Wijdemeren daarvan ook op de hoogste is? Geen idee, maar dat de gemeente de gevraagde documenten tot op heden niet leverde dan wel niet kón leveren, geeft te denken.