Hèhè, het langverwachte onderzoeksrapport over de ambtelijke organisatie van de gemeente Wijdemeren is eindelijk openbaar. Maar kijk nou toch: nog ongelezen roept het al meteen een lastige vraag op. Daarvoor is een blik op de titelpagina genoeg.
Donderdagavond 26 augustus was er in het geniep een ‘sessie’ voor gemeenteraadsleden over het rapport van onderzoeks- en adviesbureau Necker van Naem. ‘In het geniep’ slaat niet op het feit dat de bijeenkomst achter gesloten deuren plaatsvond (dat kan wel eens gebeuren), wel op het gegeven dat die sessie op de openbare vergaderkalender van gemeenteraad en raadscommissies niet is aangekondigd. Ergens in het gemeentehuis is die aankondiging vergeten of – erger – heeft iemand gedacht dat het beter was die besloten sessie voor inwoners van Wijdemeren weg te moffelen. Dat wekt, om het zacht te zeggen, geen vertrouwen.
Maar goed, nu de ondernemingsraad, de ambtenaren en de raadsleden eenmaal in kennis zijn gesteld over de uitkomsten van het organisatie-onderzoek is het rapport dan openbaar. Het staat inmiddels op de website van de gemeente.
Wenkbrauwen fronsen
Tijd om het eens rustig te lezen heb ik nog niet gehad, dus van een oordeel kan nog geen sprake zijn. Wel was alleen al een blik op de titelpagina (zie de afbeelding hierboven) voldoende om de wenkbrauwen te fronsen. Kijkt u maar even mee.
Als derde auteur van het rapport zien we Stefanie Jager MSc. Volgens de website van Necker van Naem is zij bij dat bureau onderzoeker. Niets op aan te merken. De tweede auteur is Emilie Stumphius MSc LLM. Bij Necker van Naem is zij manager en onderzoeker. Ook niets over op te merken.
Kruiswijk Jansen
Maar dan de eerste auteur. Dat is mr. Evert Jan Kruijswijk Jansen. Hij is bij Necker van Naem adviseur. Maar hij heeft nog een andere functie. In Hilversum zit hij namelijk in de gemeenteraad namens het CDA. En precies dat roept een vervelende vraag op.
Aan de ene kant valt op te merken dat het misschien wel handig is als de eerste auteur van het onderzoeksrapport over het ambtenarenapparaat in Wijdemeren toevallig ook ervaring heeft als lid van een gemeenteraad. Dat maakt hem allicht vertrouwder met de voorliggende problematiek in Wijdemeren.
Partijgenoten
Maar andere opmerkingen dringen zich ook op. Kruijswijk Jansen is geen raadslid in zomaar een gemeente in Nederland, hij is dat uitgerekend in Hilversum, buurgemeente van Wijdemeren. Hilversum is ‘gastheer’ voor bepaalde taken die Wijdemeren zelf niet aan kan. Denk aan de lokale belastingtaken, de salarisadministratie en het financieel beheer. Hilversum is bovendien de gemeente waarmee een klein deel van de Wijdemeerse gemeenteraad (PvdA/GroenLinks) een snelle fusie noodzakelijk acht, terwijl een groter deel van de Wijdmeerse raad niets moet hebben van een eventuele fusie van Wijdemeren met alleen Hilversum. Tot dat laatste deel behoort de CDA-fractie – partijgenoten van Kruijswijk Jansen.
Onafhankelijk genoeg?
Nu gaat het er niet om afbreuk te doen aan Kruijswijk Jansens integriteit als onderzoeker, maar wel om de vraag of hij gezien zijn functie als CDA-raadslid in uitgerekend buurgemeente en potentieel fusiepartner Hilversum op voorhand onafhankelijk genoeg kan worden geacht voor dit onderzoek naar de ambtelijke organisatie van Wijdemeren.
Die nare vraag heeft onvermijdelijk zijn weerslag op het vertrouwen in (de uitkomsten van) het onderzoek en op de beoordeling van het onderzoeksrapport. Om dat te vermijden was het beter geweest Kruijswijk Jansen niet bij dit onderzoek te betrekken. Hijzelf had zo verstandig moeten zijn zich niet aan dit project te wagen. Of zijn werkgever had moeten zeggen: ‘Evert Jan, alles goed en wel, maar jij gaat je met deze opdracht niet bemoeien’. En tot slot hadden burgemeester en wethouders van Wijdemeren zo verstandig moeten zijn in het geweer te komen direct toen ze vernamen wie met het onderzoek belast zouden worden.
Wat doet de raad?
Geen van drieën is blijkbaar op die gedachte gekomen, althans geen van drieën heeft het een probleem gevonden dat Kruijswijk Jansen bij dit onderzoek een (belangrijke) rol zou spelen. Dat geeft te denken. Benieuwd of ook de gemeenteraad het zomaar laat passeren. En als een of meer raadsleden wel hun vinger opsteken eens zien hoe burgemeester Crys Larson (de hiervoor eerstverantwoordelijke binnen het college) daarop reageert.
Necker van Naem heeft vorige week een onderzoeksrapport vervaardigd in opdracht van de Gemeenschappelijke Regeling Groningen Seaports (GSP). De Gemeenschappelijk Regeling is zelf in opspraak gekomen in verband met grondtransacties die te maken hebben met de komst van een datacentrum in Noord-Nederland. NRC van 21 mei 2022 bericht er over. Het rapport van Necker van Naem heeft twee gezichten.
Er is enerzijds vastgesteld – en dus niet verhuld – dat mij meerdere grondverkopen er regels niet in acht zijn genomen.
Zo heeft er een grondverkoop plaats gevonden waarbij de koper – nota bene het overheidsorgaan GSP tevens opdrachtgever van Necker van Naem – naast de in de koopovereenkomst en notariële akte (verplicht op grond van artikel 46 Wet op het notarisambt) vermelde ‘financiële tegenprestatie’ in een geheime overeenkomst aan verkoper een aanvullende financiële tegenprestatie heeft toegekend met een waarde van in ieder geval meer dan 5 miljoen euro. Necker van Naem heeft vervolgens evenwel volstaan met de melding in haar rapport dat deze geheim gehouden handeling niet gedekt is door een rechtsgeldig mandaat en ook buiten alle betrokken toezichthouders heeft plaatsgevonden. Met het argument dat dit buiten het onderzoek valt heeft Necker van Naem geen nader commentaar willen geven op de rol van de notaris en degenen die met haar namens verkoper en koper de notariële akte – met daarin valse informatie over de koopprijs – hebben ondertekend. Bij de presentatie voor de media op 20 mei 2022 heeft de woordvoerder van Necker van Naem, gezeten naast de gedeputeerde, evenwel verklaard dat niet gebleken is van enige door GSP verleende vriendendienst.
Een ander voorbeeld van een opvallend dubbel gezicht is dat in het rapport is vastgesteld dat er aan derden onjuiste informatie is verstrekt over de juridische status van 21,5 hectare grond. Anders dan gemeld was deze volle eigendom van het overheidsorgaan GSP en niet ‘om niet’ overgedragen aan een opgerichte overheidsvennootschap. Afgezien van vragen van staatssubsidierechtelijke aard zijn hierdoor de door het accoutantsbureau EY goedgekeurde jaarcijfers van GSP over het betrokken jaar 2016 gebaseerd op onjuiste cijfers en is een miljoenenwinst op grondverkopen onzichtbaar gebleven. Necker van Naem heeft in haar rapport laten weten te hebben afgezien van het horen van EY ‘vanwege de geheimhoudingsovereenkomst en de hoogte van de boete clausule die hiermee gepaard zou moeten gaan’. Bij het verschijnen van het rapport van Necker van Naem is gebleken dat prof.dr.J.H. Bossert die deel uitmaakte van het team onderzoekers een groot aantal jaren gewerkt heeft bij EY.
Mede gezien de constatering dat een aantal cruciale hoofdrolspelers in het dossier door Necker van Naem niet zijn gehoord – waaronder W.J. Mansveld, voormalig gedeputeerde, R. Panman, de opsteller van het allereerste taxatierapport (die zwart op wit, door hem zelf aangegeven, geinstrueerd blijkt te zijn geweest om de waarde van de toekomstige datagrond beneden 20 euro per m2 vast te stellen), E. Stulp die namens GSP het besluit tekende over te gaan tot aankoop en doorverkoop van alle gronden en N. Wiertsema (de aangever van de misleiding die uiteindelijk na een Nieuwsuur uitzending geleid heeft tot de opdracht aan Neckers van Naem) – laat het rapport, in samenhang met de namens Necker van Naem voor de media gemaakte opmerking dat van een vriendendienst geen sprake is geweest, het beeld achter van een afschuwelijk lelijk dubbel gezicht.
“Joustra is als voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding een onbegrijpelijke keuze als voorzitter van de commissie die de feiten en omstandigheden rondom de moord op Peter R. de Vries onderzoekt, omdat hij niet onafhankelijk zou kunnen zijn.”
Deze woorden van advocaten Schouten en De Jong hebben betrekking op een veel zwaarder onderwerp dan het onderzoek naar Wijdemeren. Maar m.b.t. onafhankelijkheid roept het wel vergelijkingen op…
Onwaarschijnlijk dat er helemaal niemand van de betrokken partijen (B&W, het onderzoeksbureau of Kruijswijk Jansen zelf) kan bedenken dat er beter iemand anders als onderzoeksleider had kunnen optreden. Inderdaad, niet op voorhand de integriteit van Kruijswijk Jansen in twijfel trekken, maar een kind kan toch uitrekenen dat dit vragen en twijfels oproept. Wat een onbenulligheid.
Nou ja…! Hoe ís het mogelijk?
Ten eerste dat mr. Evert Jan Kruijswijk Jansen (CDA Hilversum) zelf niet het benul had dat hij zich op zeer glad ijs bewoog qua integriteit. Zeker daar waar de fusie met Hilversum zeer explosief ligt in de Wijdemeerse gemeenschap. Van een raadslid uit Hilversum mag flinke sensibiliteit op dit vlak zeker verwacht worden.
Nog verbazingwekkender is het dat burgemeester Crys Larson, namens het gemeentebestuur van Wijdemeren als opdrachtgever verantwoordelijk voor dit rapport, de deelname van een raadslid uit Hilversum heeft geaccepteerd. Een raadslid uit Hilversum! Niet uit Ootmarsum of Goes, nee, uit Hilversum. Dat is vragen om moeilijkheden. Ze moet maar eens met haar collega Martijn Smit gaan praten om uit ervaring er achter te komen hoe die dingen in Wijdemeren liggen.
En de rol van de overige collegeleden? Die hadden toch ook beter moeten weten.
Wat ook opvalt is de datering: 10 juni 2021…..
Nou dat valt mee. Bekend was al dat het college de definitieve versie van het rapport begin juni had ontvangen. Vervolgens wilde het college eerst de ondernemingsraad en de ambtenaren informeren. De gemeenteraad moest daarop wachten, verstrekking onder voorlopige geheimhouding, zoals Gert Zagt (De Lokale Partij) destijds opperde, weigerde de burgemeester. En pas nadat de raad (donderdagavond dus achter gesloten deuren) was geïnformeerd is het rapport openbaar gemaakt.
Ik val van mijn stoel……