Stukje corruptie wordt Wilna Wind (PvdA/GroenLinks) ’toegestaan’

Eerst even heel nadrukkelijk dit: er is geen enkele reden om Wilna Wind ervan te verdenken dat ze iets of iemand heeft omgekocht om namens PvdA/GroenLinks commissielid (fractie-assistent) te worden in Wijdemeren. Maar áls ooit zou blijken dat ze dat wel heeft gedaan –  theoretisch gevalletje dus, maar toch – dan heeft ze daarmee de verklaring die ze donderdag bij haar installatie aflegde niet geschonden. Dat klinkt raar, maar toch is het zo. Debet daaraan is burgemeester Larson.

Met Wilna Wind laat PvdA/GroenLinks Wijdemeren niet de eerste de beste afgevaardigde aantreden. Op haar CV staan functies bij de (toen nog) Industriebond FNV, in het FNV-hoofdbestuur, in het coöperatiebestuur van pensioenuitvoerder PGGM en aan het hoofd van patiëntenplatform NPCF. En dan ben ik misschien nog wel iets vergeten. Gemeentepolitiek is uiteraard een vak apart en ze zal wellicht aan wat eigenaardigheden daarvan even moeten wennen. Maar met Wind brengt PvdA/GroenLinks iemand in het veld met veel bestuurlijke en niet te vergeten onderhandelingservaring.

Van commissielid tot Koning

Als aantredend commissielid moest Wind donderdag in de raadsvergadering de gebruikelijke verklaring en belofte afleggen (de eed mag ook, maar daar koos ze niet voor). Na een voorgelezen, in de wet vastgelegde tekst zegt de aantredende ambtsdrager: ,,Dat verklaar en beloof ik” of ,,Zo waarlijk helpe mij God Almachtig”. Dat geldt voor alle ambtsdragers in het openbaar bestuur, van raads(commissie)leden tot en met ministers en de Grondwettelijke Koning.

Een van de dingen die Wind ‘in handen van’ (zoals de Gemeentewet het noemt) burgemeester Crys Larson moest verklaren, is dat ze niets of niemand geld of een dienst heeft toegeschoven of beloofd om commissielid te kunnen worden. Ze moest verklaren dat ze dat niet alleen niet rechtstreeks heeft gedaan, maar ook niet indirect, bijvoorbeeld via een tussenpersoon. Ook moest ze verklaren dat ze niets in ontvangst heeft genomen om commissielid te worden. Ook hier weer: niet rechtstreeks en ook niet via een omweg.

Ondermijning

De bedoeling van zo’n verklaring en belofte/eed is glashelder. Mensen moeten zich niet via corruptie een plek in het openbaar bestuur verschaffen en ze moeten als ambtsdrager ook niet onder corrupte druk staan om het openbaar bestuur te beïnvloeden in een richting die bepaalde belanghebbenden graag zien. Tegenwoordig wordt ook wel gezegd dat ondermijning, de vermenging van boven- en onderwereld, moet worden tegengegaan. Heel logisch allemaal.

Maar bij het eerste onderdeel van Winds verklaring ging er iets mis. Naar aanleiding van mijn stukje ‘Burgemeester blijft brekebenen’ op Rading Nul wees lezer Wim van Oudheusden daarop (zie zijn reactie onder genoemde bijdrage). Hij hoorde burgemeester Larson bij de installatie van Wind dit voorlezen: ,,Ik verklaar dat ik, om tot commissielid benoemd te worden, rechtstreeks noch onmiddellijk (. . .) enige gift of gunst heb gegeven of beloofd’’. Eén woord daarin is onjuist: onmiddellijk. In de Gemeentewet staat niet ‘onmiddellijk’, maar ‘middellijk’ – en dat is echt iets anders.

Ouderwets

Raar ouderwets woord, dat ‘middellijk’. In Van Dale’s woordenboek komt het tegenwoordig niet meer voor. Maar juristen hanteren de term nog steeds. En dus staat het woord ook in de, alweer uit 1992 stammende, laatste versie van de Gemeentewet. Aantredende raads- en commissieleden moeten verklaren of zweren dat ze, om commissie- of raadslid te worden, niets of niemand iets hebben toegestopt of beloofd – niet rechtstreeks, maar ook niet ‘middellijk’, dus indirect, via een omweg.

Probleempje: Larson las voor dat Wind ‘rechtstreeks noch onmiddellijk’ iemand iets heeft toegestopt of beloofd. ‘Rechtstreeks noch onmiddellijk’ is twee keer hetzelfde: rechtstreeks/direct noch rechtstreeks/direct. Maar Wind heeft door die fout van Larson dus niet verklaard dat ze niets of niemand iets heeft toegestopt of beloofd via een omweg. Zou ooit blijken – nogmaals: er is geen enkele reden om te denken dat dat gaat gebeuren – dat Wind toch indirect (‘middellijk’) iets heeft weggegeven of beloofd om commissielid te kunnen worden, dan kan haar niet worden verweten dat ze in strijd heeft gehandeld met de afgelegde verklaring. Een verklaring immers die je niet hebt afgelegd kun je ook niet schenden.

Terugluisteren

Valt Wind zelf iets te verwijten? Dat lijkt me niet. Goede kans dat de fout in de voorgelezen tekst haar helemaal niet is opgevallen. De meeste andere aanwezigen en luisteraars (inclusief mijzelf) vermoedelijk ook niet. Maar Rading Nul-lezer Van Oudheusden dus wel. Voor de zekerheid heb ik het betreffende stukje van de opname van de raadsvergadering drie keer teruggeluisterd en vastgesteld: inderdaad, burgemeester Larson maakte die fout in de tekst (bij de andere passage waarin het woord ‘middellijk’ voorkomt, ging het wel goed).

Van Oudheusden werpt de vraag op of Winds installatie nu helemaal opnieuw moet. Terechte vraag. Sommigen denken misschien: mwah, kleinigheidje, een detail, een kniesoor die op zo’n slak zout legt. Anderzijds: door af te wijken van de voorgeschreven tekst gaf Larson een andere inhoud aan Winds verklaring dan de wetgever heeft bedoeld. Bovendien is die ambtseed/verklaring en belofte er niet voor niets. Die moet de integriteit van het openbaar bestuur zo goed mogelijk waarborgen. Wie daaraan morrelt, begeeft zich op een hellend vlak, een zeephelling, en dat is hoogst ongewenst.

Hoe verder?

Hoe het nu formeel verder moet, weet ik eerlijk gezegd niet precies. Moet de burgemeester – wettelijk belast met het bewaken van de integriteit in de gemeente – een stap zetten? Dat lijkt voor de hand te liggen. Maar moet misschien ook het presidium (de fractievoorzitters) zich erover buigen? Of zelfs de hele gemeenteraad? Wie er ook aan zet moge zijn, er zal wél iets moeten gebeuren, dunkt me. Want niemand zal toch serieus willen beweren dat het een goed idee is die zeephelling te betreden.