Het beeld was donderdagavond in de vergadering van de gemeenteraad even somber als duidelijk: het ambtenarenapparaat van Wijdemeren zit zo krap dat er zeker tijdelijk en misschien ook wel op de lange termijn ‘handjes’ bij moeten. Denkend aan drie andere gemeenten vroeg ik me daarna af: klopt het wel dat er in Wijdemeren te weinig ambtenaren zijn?
Voor de korte termijn is wel duidelijk dat er als gevolg van de coronacrisis een acuut probleem is dat om oplossing schreeuwt. Deze zaterdag kopt De Gooi- en Eemlander dan ook: ‘Weg met ambities en extra personeel erbij’, met als onderkopje: ‘Geldgebrek en te weinig ambtenaren in Wijdemeren’.
Burgemeester en wethouders hebben voor 415.000 euro al mensen van buiten ingehuurd om in elk geval tot 1 september gaten te vullen. Geschat wordt dat daarvoor de rest van dit jaar nog eens drie tot vier ton nodig is. Ook stelt het college dat uit het onderzoek dat bureau Necker van Naem nu doet wel eens kan blijken dat een deel van de extra handjes die nu tijdelijk worden ingehuurd, straks blijvend nodig is.
Daags na de raadsvergadering moest ik ineens denken aan de gemeenten waar ik de afgelopen paar jaar heb rondgelopen: Blaricum, Eemnes en Laren. Die hebben toch (even afgezien van extra inhuur vanwege corona) ongeveer evenveel ambtenaren als Wijdemeren?, schoot me te binnen.
Kleine zoektocht
Een kleine zoektocht hielp. In de stukken waarover de Wijdemeerse raad deze week sprak, staat dat deze gemeente 165 fte (volledige banen) aan ambtenaren in dienst heeft. Het gezamenlijke ambtelijke apparaat voor Blaricum, Eemnes en Laren (de BEL Combinatie) heeft er volgens het recentste cijfer dat ik aantrof toch wat meer: 200 fte.
Maar daarbij moeten we wel bedenken dat drie gemeenten voor die ene BEL Combinatie heel wat meer werk betekenen dan het Wijdemeerse ambtenarenapparaat moet verzetten voor één gemeente. Om maar een paar voorbeelden te noemen: de BEL Combinatie heeft niet te maken met jaarlijks één begroting, maar met drie. De BEL Combinatie hoeft geen uitvoering te geven aan de wensen van één gemeenteraad, maar aan de wensen van drie raden – en die kunnen op onderdelen aardig uiteen lopen. Kortom: de BEL Combinatie heeft wel wat meer ambtenaren dan waarover Wijdemeren beschikt, maar dat laat zich makkelijk verklaren door de veel grotere hoeveelheid werk die in het BEL-kantoor moet worden verzet.
Laten we eens een rekensommetje maken om de boel een beetje te kunnen vergelijken. In Wijdemeren is er 165 fte aan ambtenaren voor afgerond 24.000 inwoners. De drie BEL-gemeenten hebben 200 fte aan ambtenaren voor afgerond 30.000 inwoners. Dat betekent per duizend inwoners in Wijdemeren 6,875 fte en in de BEL-gemeenten 6,666 fte. Zo bezien zijn er in de BEL-gemeenten dus ietsje minder ambtenaren dan in Wijdemeren, terwijl ze voor die BEL-gemeenten meer werk moeten verzetten dan hun collega’s in Wijdemeren. Op het eerste gezicht is het dus maar de vraag of Wijdemeren wel een gebrek aan ambtenaren heeft.
Weerbarstige werkelijkheid
Nu zou het te simpel zijn het bij deze vergelijkende rekensom te laten. De werkelijkheid is weerbarstiger. De afgelopen tijd las ik stukken en hoorde ik betogen over hoog ziekteverzuim onder Wijdemeerse ambtenaren, over naar grotere gemeenten vertrekkende ambtenaren, over problemen bij het aantrekken van geschikte vaste mensen voor openstaande vacatures. Waar had ik dat toch eerder gelezen en gehoord? Juist ja: in de BEL-gemeenten. In feite kampen ze daar met precies dezelfde problemen als Wijdemeren. En in beide gevallen is het aantal ambtelijke ‘handjes’ inderdaad krap bemeten.
Tegelijk houdt de politiek in Blaricum, Eemnes en Laren precies zoals de Wijdemeerse politiek in meerderheid vol dat blijvende gemeentelijke zelfstandigheid mogelijk is, ‘als we de zaken maar aanpakken’, ‘als we maar willen’. Van de burgemeesters en de wethouders horen we in grote lijnen datzelfde.
Maar er is ook een ander verhaal. Dat kwam wat betreft de BEL-gemeenten ineens tevoorschijn toen in Blaricum wethouder Liestbeth Boersen begin dit jaar haar biezen had moeten pakken. In een interview met De Gooi- en Eemlander zei ze: ,,Ik maak me zorgen over de samenwerking binnen de BEL Combinatie. (. . .) Iedere gemeente heeft zijn eigen profiel en er wordt gewerkt in twee provincies (Eemnes ligt in Utrecht, RF). Onze ambtenaren worden daar gillend gek van. En nu Laren en Eemnes ook nog eens in financiële nood verkeren, is te verwachten dat er bezuinigd moet worden. Ik durf het nauwelijks uit te spreken. Ik denk dat we de dorpen toch moeten samenvoegen.’’
Hoge woord
Beetje makkelijk natuurlijk om dat te zeggen toen ze eenmaal ambteloos burger was. Dat had Boersen beter kunnen doen toen ze als wethouder nog iets kon uitrichten. Maar goed, het hoge woord was eruit. Waarbij overigens de vraag te stellen valt of de BEL-dorpen het met z’n kleine drietjes wél redden als ze gefuseerd zouden zijn. Zie de maar iets kleinere gemeente Wijdemeren waar ook de problemen niet van de lucht zijn.
Oppervlakkig beschouwd, leek in 2018 of realiteitsbesef daarover aan Rading 1 toesloeg. De al iets eerder in de gemeenteraad opgevatte gedachte aan één grote gemeente in Gooi en Vechtstreek, uiterlijk te vormen in 2028, werd drie jaar geleden netjes vastgelegd in het bestuursakkoord van de huidige coalitie (CDA, DorpsBelangen, VVD en D66). Zo staat daarin: ,,Alleen één gemeente Gooi en Vecht is in staat de strategische kansen en bedreigingen van dit unieke gebied te midden van grootstedelijke gebieden het hoofd te bieden.’’
Angst
Persoonlijk was en ben ik het daarmee geheel eens. In De Gooi- en Eemlander had ik het al eerder betoogd. Maar wat ik me al in 2018 afvroeg en nog steeds afvraag: die keuze voor één gemeente, is die nu ingegeven door het werkelijk onderkennen van nut en noodzaak van die stap, of was angst de echte drijfveer en ging het dus om een vlucht naar voren? Ik neig ertoe dat laatste te denken. Immers: waarom werd begin deze eeuw de gemeente Wijdemeren gevormd? Omdat de kleintjes Loosdrecht, ’s-Graveland en Nederhorst den Berg hoopten elkaar zo overeind te kunnen houden om in vredesnaam maar niet te worden samengevoegd met Hilversum. Datzelfde sentiment leeft nog steeds (behalve bij de fractie van PvdA/GroenLinks die al jaren consistent een fusie met Hilversum bepleit). Zie ook dit zinnetje in het bestuursakkoord uit 2018: ,,Alle tussenvormen van fusie sluiten we uit’’.
Dorpssentimentele politici
Maar wat deed minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren eind 2018? Met een nieuw ‘beleidskader’ frustreerde ze de vorming van drie gemeenten in het Gooi en de Vechtstreek waaraan de provincie Noord-Holland toen werkte. Gedeputeerde Staten gooiden meteen de handdoek in de ring. Dorpssentimentele politici in de regio zetten weer vrolijk in op voortzetting van de eigen zelfstandigheid, ongeacht het moeizame voortmodderen waarvan in een aantal gemeenten, waaronder Wijdemeren, nog altijd sprake was en is. Natuurlijk is een kleine gemeente hartstikke leuk en knus. Maar het moet wel reëel zijn vol te houden.
Benieuwd wanneer de wal het schip zal keren. Erg benieuwd daarom nu in de eerste plaats naar het onderzoeksrapport van bureau Necker van Naem dat in september of oktober het licht zal zien.
“Adding more people to a late project only makes it later” is een uitspraak in mijn branche en oh zo waar.
“Nog meer ambtenaren aannemen in een gemeente die al nauwelijks functioneert, zorgt voor totale gemeentelijke apathie” is een uitspraak van mij waarvan ik hoop dat hij niet, maar vermoed dat hij wel opgaat.
Het knusheidsargument voor zelfstandigheid hoorden we ook voor de samenvoeging tot Wijdemeren, maar in de dorpen is alles onveranderd en knus gebleven. Het blijft dus een raadsel waarom “zelfstandigheid” zo belangrijk gevonden wordt. Behalve uiteraard voor de banen van bestuurders.