Onthullend was de bespreking, donderdagavond in een raadscommissie, van het rapport van bureau Necker van Naem over de gemeentelijke organisatie in Wijdemeren. De klapper kwam van burgemeester Crys Larson. Ze gaf er blijk van bijzonder weinig te snappen van integriteit. En dat terwijl het tot de kerntaken van Nederlandse burgemeesters behoort de integriteit in de eigen gemeente zorgvuldig te bewaken.
Over wat Necker van Naem op papier heeft gezet over de gemeentelijke organisatie van Wijdemeren hadden de commissieleden uiteraard stevige duiten in het zakje te doen. Uit de monden van fractievoorzitters – logisch dat dit onderwerp ‘Chefsache’ is, zoals ze dat in Duitsland noemen – vielen kwalificaties te vernemen als ‘schokkend maar herkenbaar’, ‘geschrokken, best even slikken’, ‘de vinger op zere plekken’ en ‘onthutsend’. In een latere bijdrage kom ik daarop vermoedelijk nog wel terug.
Maar hier wil ik het beperken tot de rol van Evert Jan Kruijswijk Jansen en de reacties daarop. Hij is adviseur bij Necker van Naem en de eerste auteur van de onderzoeksrapport. Daarnaast is hij CDA-gemeenteraadslid in Hilversum. Die gemeente was eerder – en wordt wellicht ook in de toekomst – gedacht als fusiepartner van Wijdemeren. Dat die dubbele pet van Kruijswijk Jansen vragen oproept over het onderzoek en het rapport kwam op Rading Nul al ter sprake. Donderdagavond viel voor het eerst te beluisteren hoe daarover wordt gedacht in de Wijdemeerse politiek-bestuurlijke arena.
Wenkbrauwen fronsen
Sieta Vermeulen (VVD) stelde dat Kruijswijk Jansens dubbele pet ‘op zijn minst wenkbrauwen doet fronsen, zacht gezegd’. Ze vond dat het college ‘onvoldoende zijn huiswerk heeft gedaan’ en vroeg zich af ‘of dit nog consequenties heeft voor Necker van Naem’. In de ogen van Stan Poels (PvdA/GroenLinks) is die dubbele-petten-kwestie ‘onhandig en niet professioneel van Necker van Naem en van de gemeente’. Tevens merkte hij vergoelijkend op dat zo’n rapport niet door één persoon wordt geschreven.
René Voigt (DorpsBelangen) was de derde fractieleider die hierover iets meldde – van Nanne Roosenschoon (D66), Gert Zagt (De Lokale Partij) en Jan Verbruggen (CDA) kon ik geen opmerkingen over deze kwestie noteren. Voigt begon met de opmerking, dat áls hij tevoren had geweten van die dubbele pet van de onderzoeksleider, hij, Voigt, zou hebben gezegd: ‘Niet doen’. Maar de DB-fractieleider zei ook: ,,Achteraf zie ik in het rapport geen passages die zijn geschreven met een Hilversumse gemeenteraadsbril, bijvoorbeeld over een fusie met Hilversum. Het is dus een beetje een discussie voor de vorm.’’
Naïef
Zo’n naïeve opmerking verbaasde me. Of wil Voigt gewoon niet teveel gedonder in de tent? Of ontgaan dit doorgewinterde raadslid de finesses van het integriteitsvraagstuk? Dat laatste kan ik me niet voorstellen. Al eerder noteerde ik dat het voor buitenstaanders – en ook raadsleden zijn dat in dezen – vrijwel onmogelijk is bewijsbare sporen van onterechte beïnvloeding uit zo’n rapport te vissen. Wel valt op dat Kruijswijk Jansen en de zijnen de optie van gemeentelijke fusie onder het tapijt vegen. Misschien omdat het Hilversumse raadslid heel goed weet dat zijn CDA-kornuiten in Wijdemeren zo’n fusie niet willen? Een complotdenker (maar dat ben ik gelukkig niet) zou zelfs kunnen opperen dat door toedoen van Kruijswijk Jansen het beeld van de Wijdemeerse organisatie extra zwart is geformuleerd om juist wél de gedachte aan fusie Wijdemeren-Hilversum te doen postvatten.
‘Grote verrassing’
Maar laten we nu eens bezien wat burgemeester Larson hierover te zeggen had. Ze liet bijvoorbeeld weten dat ze over Kruijswijk Jansens dubbele pet had vernomen dankzij diens CV (curriculum vitae). Kennelijk was dat in een laat stadium. Larson zei althans dat het ‘een grote verrassing was toen we er achter kwamen’. Hoe ze daar achter kwamen, liet ze in het midden en dat blijft dus raadselachtig. Tenzij Larson pas wakker werd toen Rading Nul de zaak aansneed, maar dat is dan geen aanbeveling voor haar competentie. Wel verklaarde ze dat vervolgens ‘zeker Necker van Naem is gebeld’. Ook zei ze dat ‘Necker van Naem het er wel intern over heeft gehad, maar niet met ons gedeeld’. Voorts meldde de burgemeester dat hierover nog een gesprek met het onderzoeksbureau zal plaatsvinden.
Poels (PvdA/GroenLinks) had daarover een paar vragen. En toen kwam Larson met haar klapper. Eerst merkte ze op dat ‘iemand een ontzettend goede onderzoeker kan zijn’ naast zijn raadslidmaatschap in Hilversum. Dat deed het ergste al een beetje vrezen. En dat ergste kwam ook. Wat nou als Larson of het hele college tevoren had geweten dat onderzoeksleider Kruiswijk Jansen tevens raadslid is in Hilversum? Larson: ,,Ik kan niet zeggen wat dan de uitkomst was geweest. Of we het dan te ongemakkelijk hadden gevonden.’’ Om vervolgens te herhalen dat ‘we met Necker van Naem nog verder moeten praten’.
Irrelevant
Dat laatste is een volkomen irrelevante opmerking voor de hamvraag of het Hilversumse raadslid zelfs maar in de buurt had mogen komen van het onderzoek in Wijdemeren. Een nog te voeren gesprek achteraf met het bureau heeft niets te maken met de vraag wat Larson had gedaan als ze tevoren had geweten van de dubbele petten van Kruijswijk Jansen. Kennelijk roept de burgemeester maar wat om zich eruit te wurmen.
Waar het wel om gaat, is haar cruciale uitspraak: ,,Ik kan niet zeggen wat dan de uitkomst was geweest. Of we het dan te ongemakkelijk hadden gevonden.’’ Daarmee legt ze hard bewijs op tafel helemaal niets te snappen van integriteit. Want een naar behoren opererende burgemeester zou zeggen (zoals Voigt deed): ‘had ik tevoren van die dubbele pet geweten, dan had ik gezegd: niet doen’.
Maar nee, zelfs nu de integriteitsvraag open en bloot op tafel ligt, weet Larson nog steeds niet wat ze had gedaan als ze tevoren van die kwestie op de hoogte was geweest. En dát zegt een burgemeester! Dát zegt iemand die hoort te weten dat het tot de kerntaken van de Nederlandse burgemeesters behoort op te treden als hoeder van de integriteit in de eigen gemeente. Larson blijkt een loepzuiver integriteitsvraagstuk niet eens als zodanig te herkennen, laat staan dat ze begrijpt hoe ze daarmee moet omgaan.
Niet bekwaam
In een recente bijdrage aan Rading Nul stelde Robby Israel dat Larson de eer ‘of wat daarvan nog over is’ aan zichzelf moet houden. Zelf was ik op dat moment nog niet helemaal zo ver. Inmiddels kan ik echter niet anders dan Israel gelijk geven. Met haar uitspraken van donderdagavond immers heeft Larson zichzelf als burgemeester volkomen gediskwalificeerd. Niet bekwaam voor het ambt, dus wegwezen!
Het rapport van adviesbureau Necker van Naem gaat niet over het wel of niet zelfstandig voortbestaan van de gemeente Wijdemeren; die vraag was geen onderdeel van de opdracht. Derhalve geeft Evert Jan Kruijswijk Jansen in zijn functie als adviseur van dit bureau geen oordeel over eventuele fusie van de gemeente Hilversum (waar hij namens het CDA raadslid is) met zijn opdrachtgever de gemeente Wijdemeren. Als de gemeente Wijdemeren aan het bureau Necker van Naem een advies had gevraagd over een eventuele fusie met de gemeente Hilversum, dan zou Kruijswijk Jansen inderdaad niet hebben kunnen meewerken aan dat rapport. Maar die situatie doet zich hier helemaal niet voor.
De auteur maakt ook niet goed duidelijk wie hij niet integer handelen verwijt – opdrachtnemer of opdrachtgever? Of beide?
Het simpele feit dat Kruiswijk Jansen raadslid is in de gemeente Hilversum maakt hem niet bij voorbaat niet integer.
Ten aanzien van integriteit voor raadsleden is het volgende op te merken – ik citeer van de website van de Vereniging Nederlandse Gemeenten: ‘ Integer zijn betekent om te beginnen: handelen volgens de geldende normen, waarden en regels in de samenleving. Een raadslid moet op een goede manier omgaan met de macht, informatie en middelen die hij als gekozen volksvertegenwoordiger heeft gekregen. Hij moet het algemeen belang voor ogen houden en zich kunnen verantwoorden voor de keuzes die hij maakt. Een raadslid dat zijn positie misbruikt of zich niet aan de regels houdt schendt de integriteit.’
Over het juridisch kader lezen we op dezelfde website: ‘Rond integriteit is een aantal zaken wettelijk vastgelegd. Zo staat in de Kieswet dat de geloofsbrieven van een aankomend raadslid moeten worden onderzocht. Dat wil zeggen: nagaan of het raadslid betrekkingen heeft die onverenigbaar zijn met het raadslidmaatschap, of dat hij dingen doet die niet in de haak zijn. Bij het aanvaarden van het ambt leggen raadsleden verplicht de ambtseed of de belofte af. Ze verklaren daarin dat ze geen giften of gunsten hebben gegeven of beloofd om tot raadslid te worden benoemd, dat ze geen geschenken of beloften aannemen, en dat ze de wet zullen naleven en hun plichten als raadslid naar eer en geweten zullen vervullen.
Een raadslid moet er alert op zijn dat hij zijn macht en invloed niet gebruikt in situaties waar hij persoonlijk bij betrokken is. Hij moet (de schijn van) belangenverstrengeling voorkomen. Soms betekent dat: niet meestemmen over een onderwerp, nee zeggen tegen een baan of de keuze maken te stoppen met het raadslidmaatschap. Dit is een afweging waar een raadslid zelf voor verantwoordelijk voor is. Bij twijfel is het raadzaam te overleggen met de fractievoorzitter of met de burgemeester.
Openheid en transparantie horen bij een publieke functie. Een raadslid moet bereid zijn om verantwoording af te leggen en inzicht te geven in zijn handelen en beweegredenen. Hij moet daarom betaalde en onbetaalde nevenwerkzaamheden openbaar maken, en het melden als er iets verandert.’
Ik nodig de auteur uit zijn energie meer te richten op de oplossing en minder op de vermeende omstandigheden. Het ter discussie stellen van het functioneren van de burgemeester begrijp ik, dat heeft een breder kader dan onderhavig dossier. Maar met de verdachtmakingen tegen Kruijswijk Jansen kan hij beter stoppen.
Hartelijk dank voor deze reactie. Alleen al de daaraan ten grondslag liggende voorbereiding maakt hem waardevol.
Dat Kruijswijk Jansen geen oordeel heeft over wel of niet een fusie tussen Wijdemeren en (alleen of onder andere) Hilversum is een bewering die ik niet voor mijn rekening zou willen nemen. De auteurs van het rapport brengen het onderwerp zelf ter sprake. Ze noemen voor Wijdemeren drie opties: 1. Regiegemeente, 2. Uitvoeringsgemeente en 3. Fusiegemeente. De derde optie vegen ze met een aanvechtbare argumentatie (zoals ik eerder heb uitgelegd) onder het tapijt.
Verder heb ik volgens mij (in een eerdere bijdrage) wel degelijk uiteen gezet wie ik iets verwijt: Kruijswijk Jansen, zijn werkgever en het Wijdemeerse college. In politieke zin is de rol van het college (met de burgemeester als eerstverantwoordelijke) uiteraard het belangrijkst. Het is ook de burgemeester die hierover door de gemeenteraad kan worden aangesproken.
Kruijswijk Jansen heb ik tot nu toe slechts iets verweten als adviseur van Necker van Naem, namelijk dat hij zich niet verre heeft gehouden van dit onderzoek. Interessant is echter wat schrijver Van Zanten heeft opgediept uit VNG-stukken. Uit een van de citaten blijkt dat het hooghouden van de integriteit voor een raadslid ook met zich mee kan brengen: ’Nee zeggen tegen een baan’. Nu zou het onzin zijn te beweren dat Kruijswijk Jansen niet bij Necker van Naem kan werken omdat hij raadslid is. Wel had hij naar mijn smaak de zaken zuiver moeten houden door nee te zeggen tegen een heel klein onderdeeltje van zijn baan bij Necker van Naem, namelijk bemoeienis, in welke vorm ook, met het onderzoek in Wijdemeren. Dan zou iedere (schijn van) belangenverstrengeling zijn vermeden.
Enigszins verbaasd hoorde ik onlangs dat GroenLinks helemaal geen afdeling heeft in Wijdemeren, maar wel een overkoepelend bestuur in Hilversum. Even nagetrokken. Op hun website staat :”De GroenLinks-afdeling Hilversum/Wijdemeren is op 1 januari 2016 ontstaan uit een fusie tussen de afdelingen Hilversum en Wijdemeren. Binnen de afdeling is er nu een bestuur en zijn er twee fracties. De fracties opereren zelfstandig van elkaar in de beide gemeenteraden.” Er is dus inderdaad geen Wijdemeers GL-bestuur….
Hoe integer is dan het enige GL-raadslid in Wijdemeren als die altijd al hard pleit voor een herindeling met ja u raadt het al Hilversum? En juichend in een openbare vergadering roept: “wij zijn fan van de MRA”? Maar die wel commentaar heeft op het Hilversumse CDA-raadslid bij Necker van Naem. Stel dat dat nou eens toevallig een zittend GL-raadslid uit Hilversum was geweest en geen CDA’er? Kun je als Wijdemeers raadslid in zo’n positie nog wel zonder last of ruggenspraak onpartijdig acteren in een gisteravond begonnen fusieperiode of moet je je daaruit terugtrekken om alle schijn van belangenverstrengeling te vermijden? Is dit in strijd met de afgelegde eed of gelofte, burgemeester?
En welke lijntjes liepen/lopen er tussen NvN en de Wijdemeerse CDA-raadsfractie?
Wat een blunder! Wat is de oplossing en waarom voerde de gemeentesecretaris het eerste en enige gesprek tot dusver hierover met NvN en niet u, burgemeester? Onderschat?
Wat mij tot op het bot verbaast is dat Necker van Naem een bureau is dat zelf het credo heeft juist op integriteit vakkundige adviezen te verstrekken aan gemeentes. Zie onderstaande tekst.
Op woensdag 16 maart 2022 is het weer zover: de gemeenteraadsverkiezingen. De aanloop ernaar toe én de periode erna brengt voor de bestuurlijk-ambtelijke driehoek veel met zich mee. Van opkomstbevordering en overdracht tot coalitievorming en inwerkprogramma’s. Deze handreiking biedt de driehoek van burgemeester, griffier en gemeentesecretaris handvatten voor een soepele overgang van oud naar nieuw, zowel wat betreft raad als college. Waar wetgeving dat mogelijk maakt, doen we suggesties voor lokale invulling.
En deze.
Integere overheid
Lees artikelen over integere overheid…
Vertrouwen in de overheid wordt vaak gekoppeld aan integriteit. En terecht. Van politici, bestuurders en ambtenaren mogen burgers verwachten dat ze betrokken zijn en luisteren. Maar ook dat ze zich daarbij niet voor het karretje van een deelbelang laten spannen. De dilemma’s die dat geeft, dat is waar integriteit over gaat.
Ik weet een prima cadeau voor dit bedrijf: “een spiegel” om de eigen integriteit te spiegelen. Want hoe kun je zo dom zijn als in dit rapport zo een ontzettende uitglijer te maken dat het hele college van Wijdemeren zo in het integriteitszonnetje komt te staan.